De gevolgen van het neoliberalisme voor de monopolie-, c.q. de kartelvorming
Zoals reeds eerder werd gesteld dient de overheid zich zoveel mogelijk te onthouden van regelgeving, die de handelingsvrijheid van het bedrijfsleven inperkt.
Het is in dit kader dat aan de ontwikkeling van naar monopolies neigende economische conglomeraten tegenwoordig nauwelijks nog een halt wordt toegeroepen. Bedrijven als Google, Meta en Amazon zijn hierbij illustratieve voorbeelden. Door zijn marktaandeel te vergroten verwerft zo'n bedrijf een marktpositie, die hem instaat stelt om zijn winst vergroten, ten koste van de consument. Op de wereldvoedselmarkt wordt het aanbod overheerst (met een 60% marktaandeel) door drie mega-bedrijven, te weten Bayer/Monsanto (met een omzet van $ 25 miljard), Dupont/Dow (met een omzet van $ 19 miljard) en ChemChina/Syngenta (met een omzet van $ 18 miljard). Dit betreft cijfers uit 2018. Deze drie reuzen combineren het aanbod van zaden met die van pesticiden, want het zijn alle drie agro-chemische bedrijven. Voor consumenten die naar een milieubewuste duurzaamheid streven is dit geen goed nieuws. Ook voor de boeren is deze machtsconcentratie bepaald geen feest. Zo voelt 'onze' boer in Bretagne zich een loonslaaf van Big Business, want zij vertellen hem welke gewassen hij gaat zaaien en wat de prijs is die hij voor zijn oogst ontvangt. Voor eigen ondernemerschap is geen ruimte meer. Het economisch belang van deze bedrijven is zo omvangrijk, dat zij dikwijls de voor hen relevante wet- en regelgeving naar hun hand kunnen zetten. Hetzij via het draaideur principe (waarbij hun experts afwisselend bij het betrokken bedrijf en bij de overheid werken, om mee te schrijven aan de voor hun bedrijven relevante wetten en regels), dan wel door middel van politieke druk/lobbyen.
De uitzondering op deze regel van overheidsonthouding betreft die regelingen, die strekken tot bescherming van de rechten en daarmee de machtspositie van het bedrijfsleven. Te denken valt in dit verband onder meer aan de patentwetgeving. Het risico, dat voor consumenten verbonden is aan patentwetgeving, dringt zich met name op ingeval er sprake in van een beperkte vraagelasticiteit. Dit speelt in het bijzonder op het gebied van medicijnen. Als zo'n medicijn gepatenteerd is beschikt de verkoper over een monopoliepositie (omdat een andere producent dit medicijn niet mag maken), die hem in staat stelt om desnoods een ongehoord hoge prijs te vragen. Dit speelt met name wanneer het medicijn bepalend is voor het leven van de patiënt. In dat geval is de vraagelasticiteit namelijk nul. De patiënt rest dan geen enkele keus; het is betalen of sterven. Voor hen, die mochten denken dat de farmaceutische industrie voor zulk gedrag te fatsoenlijk zou zijn, het volgende voorbeeld.
Turing Pharmaceuticals (Dhr. Martin Shkreli) kocht op enig moment een patent van het medicijn Daraprim (een preventief middel tegen toxoplasmose, wat door kanker- en aids patiënten gebruikt wordt) op en verhoogde in 2015 de prijs van $ 13,50 per pil naar $ 750,00 per pil. Een prijsverhoging van ruim 5.500 %!!! Zelfs voor deze branche was dit wel wat veel. Pas onder druk van de publieke verontwaardiging werd de prijs verlaagd. Feit is dat de farmaceutische industrie veelvuldig misbruik maakt van haar monopolie positie, hetgeen ten koste gaat van het belang van de patiënt, c.q. van de gezondheidszorg. Dat is trouwens één van de redenen waarom de kosten van de zorg beduidend hoger zijn dan noodzakelijk. In de VS speelt dat nog sterker dan in Europa. Dat komt omdat in de VS 1) de overheid de prijsstelling bij de farmaceutische industrie geen strobreed in de weg legt, 2) zelf niet optreedt als centrale inkoper van medicijnen en 3) het de consumenten zelfs verbiedt om gezamenlijk op te trekken bij de inkoop hiervan. Dit voorbeeld illustreert het corrumperend effect van de farmaceutische lobby op de politiek. In Europa speelt de overheid wel degelijk een rol bij de centrale inkoop van medicijnen, waardoor de prijzen van deze medicijnen, ook als zij afkomstig zijn uit de VS, hier beduidend lager zijn dan in de VS zelf. Daar waar de markt het meest vrij is blijken de prijzen het hoogst! Zie hier de bedrieglijkheid van de neoliberale redenering over de werking van de vrije markt.
Op dit moment wordt de VS getroffen door een ernstige drugsverslaving. De oorzaak hiervan is een andere dan je zou vermoeden. Deze grootste verslavingscrisis uit de geschiedenis van de VS is namelijk veroorzaakt door o.m. Purdue Pharma, een farmaceutisch bedrijf dat op bedenkelijke wijze de lokale huisartsen aanzette tot het voorschrijven van OxyContin aan hun patiënten met pijnklachten. Dit op morfine gebaseerde medicijn zorgde er vervolgens voor dat de patiënten hieraan verslaafd raakten, alhoewel op het etiket het tegendeel werd beweerd. Omdat dit medicijn toch wel prijzig was zijn veel verslaafden vervolgens overgestapt op een goedkopere drug, zoals heroïne.
De familie Sackler is eigenaar van Purdue Pharma, de producent van OxyContin. Deze familie bezit inmiddels zeker $ 14 miljard. Ook dit is weer zo'n voorbeeld waarbij Big Business bereid is om talloze mensen in het ongeluk te storten om de eenvoudige reden dat zij zich hiermee kan verrijken. Dat dit willens en wetens gebeurde blijkt uit het feit dat ditzelfde bedrijf tien jaar daarvoor voor dezelfde praktijken was veroordeeld en toen voor ruim 600 miljoen dollar aan schikkingen moest betalen. Vooralsnog lijkt erop dat in het voorjaar van 2022 door de overheid een deal is gesloten met Purdue Pharma en de familie Sackler, waarbij $ 6 miljard aan vergoedingen zou worden uitgekeerd aan benadeelde partijen.
17juli, 2023