Privatisering, een speerpunt van het neoliberalisme

Volgens de opvattingen van het neoliberalisme dient de overheid klein te zijn en idealiter beperkt tot defensie en politie.

Tot de negentiger jaren van de twintigste eeuw vervulde de Nederlandse overheid een aantal taken, die volgens de opvattingen van het neoliberalisme aan 'de vrije markt' toebehoorde. Aldaar zouden deze taken veel efficiënter en goedkoper uitgevoerd kunnen worden, dankzij de zegeningen van deze markt. Om die reden zijn vanaf de negentiger jaren in Nederland onder andere de busmaatschappijen, de zorg, de nutsbedrijven, de Postbank en de PTT geprivatiseerd.

Ik waag te betwijfelen of deze maatregelen inderdaad hebben geleid tot een kleinere overheid, maar wel kan in den brede worden vastgesteld dat de doorgevoerde privatiseringen voor de consument bepaald niet de voorspelde voordelen hebben gebracht. Zij hebben zelfs in veel gevallen geleid tot een verregaande bureaucratisering binnen diverse sectoren, waaronder de zorg, met daarenboven een aanzienlijke stijging van de managementkosten. Daarom hebben deze privatiseringen dikwijls geleid tot een stijging van de prijzen, terwijl dit gepaard ging met een daling van de service en de kwaliteit. Dit laatste vaak als gevolg van bezuinigingen, in een poging om de winsten voor de aandeelhouders te vergroten. Met name bij de zorg zijn hieruit leerzame lessen te trekken.

Een variant op de privatisering van taken is de uitbesteding van werkzaamheden door de overheid aan consultants. De argumenten hiervoor waren tweeledig. Enerzijds gebeurde dit om de door de overheid voorgenomen beleidsveranderingen te legitimeren en anderzijds omdat het neoliberalisme niet hield van experts. Expertise maakte medewerkers duurder, terwijl dit hun inzetbaarheid beperkte. Dit speelde zeker ook op leidinggevend niveau, waar men liever geen experts had maar managers. Door het afvloeien van deze eigen expertise zag de organisatie zich genoodzaakt om deze van buiten de organisatie in te huren. Dat de kosten van deze consultants inmiddels de pan uit rijzen is goed voor het bedrijfsleven, maar kost de belastingbetaler veel geld.

17 juli, 2023